• 1) Geef je hersenen de ruimte
  Wanneer het hersenletsel acuut is, ongeacht de grootte van het letsel, zullen zij net als jijzelf daarvan moeten bijkomen. Vaak verkeren de hersenen de eerste dagen tot soms enkele weken in een shock. Het lichaam gaat over op de overleeffuncties om de shock te boven te kunnen komen. In die periode is acute rust voor de hersenen van groot belang. Een prikkelvrije omgeving, geen verplichtingen en zo min mogelijk extra belasting van de concentratie- en denkvermogens. Er moet rust in de hersenen komen om te kunnen herstellen, geef ze die ruimte.

• 2) Slaap: de diepste ontspanning voor je hersenen
  Naast het beperken van prikkels en het toelaten van rust, is slaap enorm belangrijk voor de hersenen om te kunnen herstellen. Niet voor niets worden om die reden mensen bij ernstig hersenletsel vaak in een coma gehouden. En ook baby’s en kinderen slapen extra veel, hun hersenen kunnen nog niet zoveel prikkels verwerken en moeten daarvan herstellen. Daarnaast zijn hun hersenen, net als bij NAH flink in ontwikkeling. Alleen in een diepe rust en slaap kunnen hersenen ontspannen, er zijn dan vrijwel geen prikkels die ze kunnen activeren. Om bij NAH zo goed mogelijk je hersenen in die diepe ontspanning te laten komen, is het heel belangrijk dat je nachtrust en andere slaapmomenten ongestoord verlopen. Slaap daarnaast ook overdag 1 of 2 keer wanneer je lichaam duidelijk die signalen geeft. Let daarbij wel op dat je nachtrust goed en ononderbroken blijft.

• 3) Voeding voor je hersenen
  Om te kunnen herstellen moeten de hersenen gevoed worden met zuurstofrijk-bloed en de juiste bouwstoffen. Beweging voor een zuurstofrijke en goede doorbloeding is heel belangrijk. Daardoor worden de cellen in de hersenen positief gestimuleerd en geactiveerd. Het is belangrijk dat die beweging niet ten koste gaat van de energiebalans. Door de overgang van het lichaam op de overleeffuncties, kan er geen beroep worden gedaan op extra energie voor grote inspanningen. Er moet nu extra goed gelet worden op de signalen van het lichaam. De juiste voeding bij hersenletsel is minstens zo belangrijk. Groene groenten, visolie, noten, zaden en vruchten bevatten stoffen die een uitermate goede invloed hebben op de werking van de hersenen. Ze vormen de bouwstenen van de hersenen.

• 4) Hulp van je omgeving
  Het verwerken van wat je is overkomen, de periode van medische onderzoeken, en het werken aan herstel door een omslag  te maken in je leven; het vraagt erg veel van vrijwel iedereen met NAH. Zeker in de eerste periode van het besef van het ontstaan van het hersenletsel. Door velen wordt dit onderschat. Doordat de hersenfuncties niet meer werken als voorheen is deze extra zware belasting voor vrijwel iedereen te veel. Hulp en begrip van de omgeving is dan ook noodzakelijk. Het is belangrijk om duidelijk te zijn in je grenzen en de (juiste!) hulp en steun te vragen die nodig is op optimaal te kunnen herstellen en ontwikkelen.

• 5) Help je immuunsysteem
  Doordat je lichaam zich nu toewijd aan het herstel van haar centrale besturingssysteem, de hersenen, gaat veel energie daar naar uit. Het algehele energiepijl is daardoor laag, waardoor het lichaam automatisch overgaat op de overleef-modus. Het lichaam en haar overige organen kunnen nu veel sneller uit balans raken wanneer er te veel van ze gevraagd wordt. Het is dus belangrijk om je lichaam flink tegemoet te komen. Naast rust, slaap, de juiste voeding en beweging, zijn er meer invloeden die een behoorlijk beroep kunnen doen op het energiepijl en het immuunsysteem. Zoals te veel kou of warmte. Of een verkoudheid of griep die veroorzaakt wordt door een virus of bacterie. Zelfs zaken als de menstruatiecyclus vragen nu veel meer inspanning van het lichaam. Voorkom dus waar mogelijk extra belasting van de energiebalans en het immuunsysteem. Kleed je tegen warmte, kou, wind en regen en hou goed rekening met dergelijke weersinvloeden. Was je handen vaker en probeer anderen met griep en verkoudheid te vermijden. Let op dat je geen bedorven voedsel eet of voedsel waar je lichaam door overprikkeld raakt. Vermijd alcohol, drugs en rookwaren. En neem extra rust in de menstruatieperiode. Ze vragen veel energie van het lichaam, waardoor het herstel van de hersenen beperkt wordt. De verwerking van vrijwel alle lichamelijke signalen kunnen anders verwerkt worden in de hersenen, waardoor er hevigere of juist beperkte lichamelijke reacties volgen op het signaal. Wees je daarvan bewust en zorg dat je de signalen van je lichaam voorop stelt en er gehoor aan geeft. Maak bij onzekerheid de klachten en signalen samen met de (huis)arts of revalidatie- en hersenletselbegeleiding inzichtelijk.

• 6) Wissel inspanning en ontspanning van je hersenen af
  Het ontspannen van de hersenen is belangrijk om ruimte voor herstel te creëren. In de natuur geldt voor elke inspanning dat er ontspanning volgt. Maar voor mensen wordt ontspanning door velen vaak verward met afleiding en ontlading; bij fysieke inspanning (ontlading) worden de hersenen eveneens actief gebruikt om bewegingen te kunnen uitvoeren. En bij afleiding, zoals het kijken van televisie of het surfen op internet, worden de hersenen zelfs nog meer gevraagd actief te reageren op prikkels. Maar ook lezen, denksporten, sociale en creatieve bezigheden, ze vragen de hersenen om actief te zijn. Voor velen krijgen de hersenen pas ‘rust’ wanneer er geslapen wordt. Ontspanning van de hersenen, overdag na inspanning van de hersenen, is belangrijk voor het herstel. Zeker bij NAH. Bij die afwisseling van inspanning en ontspanning is het loslaten van gedachten belangrijk, en dat kun je leren en trainen. Vele vormen van meditatie, mindfulness en bewustwording dragen daar aan bij. Maar ook stilte en de natuur hebben een positieve invloed op het werkelijk ontspannen van de hersenen.

• 7) Hulp bij structuur en praktische alledaagse zaken 
  Dat zijn de zaken die de meeste frustratie bij mensen met NAH opleveren. Doordat de hersenen nu vertraagd werken, is vrijwel alles een opgave. Wees verstandig en maak het jezelf niet te lastig. Probeer, waar het kan, je erin te berusten dat de inrichting van de dag er voorlopig eerst heel anders uitziet dan je gewend was. Vraag hulp bij de praktische alledaagse zaken; aan familie, vrienden, buren en bekenden. Of schakel derden en instanties in. Het zorgt dat je meer ruimte krijgt voor je herstel. Ga daarnaast aan de slag met datgene dat nog wel lukt. Begin met 1 ding tegelijk en focus je op dat moment enkel daar op, langzaam breid je dat uit. Breng structuur aan in de dag, waarin je inspanning en ontspanning goed afwisselt. Alleen daarin mag je streng zijn naar jezelf, zodat je niet continue over je eigen grenzen gaat.

• 8) Specifieke hersenletsel begeleiding
  Van vrijwel elk detail, elke keus en elke handeling op elk moment van de dag, ben je je nu bewust dat die nu anders gaat. Die bewustheid maakt dat je veranderd als persoon. Hersenletsel treft je in je compleetheid als mens en dat is niet niks. Voor velen voelt het leven na hun NAH als een tweede leven. Het is een transformatieproces dat veel energie kost. Een proces dat voor velen onzichtbaar en onbegrijpelijk is. Door je proces inzichtelijk te maken kan je sneller een nieuwe balans vinden, samen met je omgeving. Specifieke hersenletsel begeleiding brengt die inzichten en kan veel voorkomende klachten als depressies, angst en woede voorkomen en zoveel mogelijk beperken. Specifieke hersenletsel begeleiding in de vorm van coaching kan voor iedereen met NAH, van licht tot zwaar NAH, veel betekenen in hun proces om weer in balans te komen.

• 9) Je eigen(wijze) waarheid
  In een tijd van onrust wordt informatie door iedereen, met of zonder NAH, heel anders verwerkt door de hersenen. Een uitslag in het ziekenhuis kan diepe indruk maken, maar de uitleg van die uitslag kan daarna volledig langs iemand heen gaan. De hersenen gaan selectiever te werk bij onrust. Het voordeel daarvan is dat het aantal prikkels beperkt wordt voor hersenen die in onrust verkeren. Het nadeel is dat de verkregen informatie lang niet altijd goed of volledig wordt opgeslagen. Zeker wanneer het gaat om gezondheidsadviezen die het herstel tegemoet komen, zijn de selectief werkende hersenen een beperkende factor in dit herstelproces. Neem altijd je partner of een naaste mee naar afspraken die belangrijk voor je zijn; als goede geheugensteun en als persoonlijke steun. Doe dit bij alle bezoeken aan ziekenhuizen, artsen, therapeutische begeleiding, coaches, en werk gerelateerde afspraken. Stel vragen bij onduidelijkheid, zodat onrust en angst minder kans krijgen om te bestaan. Ga daarnaast wijs om met alle informatie, adviezen en inzichten die je krijgt. Neem daaruit mee wat voor jou werkt en als waarheid voelt. Vertrouw daarbij op je lichaam en op jezelf, dat vertrouwen sterkt je in je proces. Zelfvertrouwen is een van de krachtigste middelen om weer in balans te kunnen komen.

• 10)  Blijf dicht bij jezelf
  In de tijd waarin we met elkaar leven, leven velen een snel en volgepland leven dat zich steeds meer digitaal afspeelt. We zijn daardoor meer bezig met wat we denken, dan wat we voelen en komen daardoor verder van ons lichaam af te staan. Langzaam ontstaat er onbalans in onze gezondheid en verliezen we onszelf wanneer we daar niet bewust mee omgaan. Maar voor mensen met NAH komt zelfverlies vaak van het ene op het andere moment. Ondanks dat er dikwijls al een proces van onbalans aan vooraf is gegaan. Vaak is de impact zo groot dat er een complete nieuwe balans gevonden moet worden. Velen verzetten zich daar tegen en willen niet veranderen of dat hun leven anders wordt. Maar pas wanneer ze  zich niet meer verzetten en denken in nieuwe mogelijkheden, dan versneld het herstelproces. Door jezelf opnieuw te leren kennen en weer te leren openstaan voor je gevoel, kun je dichter bij jezelf komen. Er ontstaat een balans die belangrijk voor je is om te kunnen balanceren in het leven.

Er zijn veel manieren om dichterbij jezelf te komen, wereldwijd winnen technieken die daartoe leiden aan populariteit en vormen steeds meer een eigentijdse levensstijl. Er zijn daarnaast ook simpelere maar mooie uitgangspunten die daar goed aan bijdragen, onderstaand 10 voorbeelden;

1. Ontdek welke inspanning, ontspanning en afleiding elke dag een fijne balans voor je kan zijn. Zo leer je je gevoel kennen.
2. Doorloop dagelijks je lichaam (door bijvoorbeeld een ‘bodyscan’ te doen) en wordt bewust van haar signalen
3. Wees alert op energiegevers en energienemers
4. Maak het jezelf makkelijker, niet moeilijker
5. De eerste gedachte is dikwijls de meest treffende gedachte, oefen met je intuïtie
6. Maak tijd en ruimte om dicht bij jezelf te staan, gun je die tijd ook
7. Beslissingen nemen: wees eerst bewust van je gevoel, om vervolgens met je verstand de juiste beslissing te nemen
8. Zonder je niet af en richt je op mensen waar je je goed bij voelt
9. Prikkel al je zintuigen positief
10. Leer van hele kleine dingen te genieten, elk moment van de dag