Burn out: Ontstaan & klachten - Bolans
614
page-template,page-template-full_width,page-template-full_width-php,page,page-id-614,page-child,parent-pageid-108,ajax_fade,page_not_loaded,,qode_grid_1300,footer_responsive_adv,hide_top_bar_on_mobile_header,qode-content-sidebar-responsive,qode-theme-ver-14.5,qode-theme-bridge,disabled_footer_bottom,wpb-js-composer js-comp-ver-4.3.5,vc_responsive
 

Burn out: Ontstaan & klachten

Een burn out gaat veel verder dan (werk)stress, zware vermoeidheid, vage lichamelijke klachten en jezelf niet meer zijn. Een burn out treft vaak juist de ‘allersterksten onder ons’ met een grote drive, gevoel voor controle en verantwoordelijkheid, die alles doen voor anderen of voor hun werk. Mensen die de wereld aan kunnen, maar niet toekomen aan zichzelf.

En daarin doorgaan tot ze letterlijk en figuurlijk omvallen. Een burn out is voor iedereen die het overkomt een keerpunt in zijn leven. Het zet processen in werking die bij veel mensen onomkeerbaar zijn. Velen van hen weten al vrij aan het begin van hun burn out dat ze een fundamentele persoonlijke grens gepasseerd hebben. Hun lichaam is uitgeput en de klachten kunnen zelfs levensbedreigend zijn. De signalen die hart en hersenen geven zijn nu niet meer te negeren. Mentaal betekent dit een shutdown en normaal functioneren lukt niet meer.

Ontstaan van een burn out: 6-fasen

Spanningen in welke vorm dan ook, zorgen voor extra alertheid van ons hele gestel. Adrenaline en cortisol zorgen voor een gezonde werking daarvan. En dit blijft gezond werken wanneer we zorgen dat ons lichaam en onze hersenen daarna uit de spanningstand komen. Ons lijf geeft ons duidelijke signalen om de rust te krijgen die het nodig heeft. Daardoor blijven we in balans. Maar wanneer we door blijven gaan in de spanningstand en deze signalen stelselmatig negeren, dan ontstaat er onbalans.

1. Signalen negeren
Doordat we niet reageren op signalen, worden deze signalen steeds minder afgegeven door ons lichaam. Er vormt zich een patroon en langzaam raken we er aan gewend dat we signalen en behoeften niet meer voelen. In feite vervreemden we van ons lichaam. Dit kunnen we heel lang volhouden en komen daardoor onbewust in de ‘overleef-stand’. Velen krijgen te maken met een adrenalineverslaving in deze periode. Adrenaline is vrijwel onherkenbaar wanneer het continu op een constant level wordt afgegeven. Je wordt er heel helder denkend van en het opgejaagde gevoel wordt in je hersenen vertaald als een gevoel van controle en overzicht. Een gevoel van rust, dat het niet is.

2. Fight-Flight-Freeze
Wanneer er in deze overleef-fase extra onbalans ontstaat, volgen de extremere reacties van ons gestel. Fight, Flight en Freeze. Ze zijn de belangrijkste vormen van zelfbescherming die dieren en ook wij mensen inzetten bij gevaar.

Om te overleven overheersen bij ons woede en angst, we bevechten die of we vluchtten ervoor. Wanneer ‘overspanning’ zich aandient in de overleefstand, zijn we te gespannen om te kunnen reageren. We bevriezen dan ons gevoel,  net als in het dierenrijk (Freeze). Wanneer deze vormen van zelfbescherming erg hevig zijn en zich langere tijd vaak voordoen, kostten ze ons alle energie die we hebben.

3. Uitputting
Onze energie is structureel uit balans, bijslapen of vakanties geven slechts een time-out. Maar herstellen lukt ons lichaam niet meer. In deze periode raken we niet alleen het contact met ons lichaam kwijt, mentaal gezien verandert er nog meer. Onze hersenen kunnen spanningssignalen niet meer onderscheiden. De minste vorm van spanning kan daardoor worden aangevoeld als een groot gevaar. Paniek, extreme controle, angsten, woede, huilbuien en afzondering; ze zijn nu veelvuldig aanwezig en je kunt jezelf daarin goed verliezen. Door de uitputting spelen nu zwaardere lichamelijke klachten spelen op. Dit is de fase die bekend staat als ‘overspannen’. Je bent fysiek en mentaal uitgeput.

4. Shutdown
Ondanks dat in deze fase onze hersenen nog maar weinig spanning aankunnen, gaan met name de echte doorpakkers nog een stap verder. De fase van overspanning wordt door hen onderschat en genegeerd om doelgericht verder te kunnen met het ‘oplossen van de situatie’. Deze tunnelvisie biedt nog het laatste houvast. Maar bij de kleinste mentale tegenslag of juist een onverwacht moment van ontspanning, wordt dit ‘houvast’ ineens ongrijpbaar. Er volgt een onevenredig heftige lichamelijke reactie en dat is tegelijkertijd het laatste natuurlijke redmiddel van onze zelfbescherming: de shutdown. Onze hersenen en ons lichaam sluiten zich hierdoor af van prikkelingen waar voorheen direct actie op werd ondernomen. Elk beetje extra druk of spanning kan nu zorgen voor beschadiging van het lichaam en de hersenen. Beschadigingen die in veel gevallen niet goed meer herstellen. Ons lichaam probeert met de shutdown dit te voorkomen. Prikkels en ook signalen worden vanaf nu op een andere manier verwerkt door de hersenen. De shutdown voelt heel onnatuurlijk aan voor de meesten, doordat van het ene op het andere moment je lichaam en hersenen niet meer reageren zoals jij dat wilt. En dat is terecht, want je hebt te veel gewild. Je bent opgebrand: je bent burn out.

5. Burn out
In de eerste momenten en uren van de shutdown volgt direct het besef dat herstel niet optreed. Herstel zoals dat daarvoor wel goed waarneembaar was. Rust bracht direct verbeterde concentratie, geheugen, humeur en energie, maar dat gebeurt niet meer. De shutdown zorgt ervoor dat voorlopig niets binnenkomt, ook herstelfuncties kunnen niet doorkomen in de ‘bevroren’ hersenen.

Bij diverse mensen met een zware burn out zijn de gevolgen van de shutdown in de hersenen zelfs op scans te zien. Delen van de hersenen zijn inactief en krimpen wanneer de burn out langdurig aanhoudt. Met het besef van de shutdown, ontstaat de crisisfase. Waarin angst/paniek aanvallen, depressie en uiteenlopende lichamelijke klachten voorkomen.

6. Burn mark
De brandwond bij burn out, ook wel ‘burn mark’ genoemd, is het stadium dat zich aandient wanneer in het lichaam zelfdestructie ontstaat doordat de shutdown genegeerd wordt. Organen, hart en hersenen krijgen te maken met falen door de overbelasting in deze kritieke fase, waardoor blijvend letsel kan ontstaan. Ze vormen de burn mark, de brandwond van de burn out.

 

Burn out-klachten

Bij een burn out vallen direct de lichamelijke klachten en mentale beperkingen op. Doorgaans zijn dergelijke klachten al langer aanwezig, maar verergeren ze behoorlijk op het moment dat de burn out zich aandient.

Veel voorkomende lichamelijke klachten
Hartkloppingen  – Hyperventilatie  – Extreme vermoeidheid – Suizende/piepende oren  – Verminderd gehoor/zicht/smaak – Steken in de borststreek – Misselijkheid  – Continue hoofdpijn – Verdoofd gevoel in ledematen  – Krampende pijn in diverse organen – Constante spierpijn – Het altijd koud hebben

Veel voorkomende mentale klachten
Angst/paniek-aanvallen  – Geen overzicht meer kunnen hebben – Concentratie en geheugen problemen  – Constant opgejaagd gevoel  – Informatie komt niet meer binnen – Multitasken lukt niet  – Huilbuien/woede

Er zijn veel meer klachten die verband houden met burn out, maar die niet direct als zodanig door de medische sector herkend worden. Door onderzoek worden de gevolgen van burn out op het menselijk lichaam, de cognitieve functies en iemands persoonlijkheid steeds inzichtelijker.

Duur van een burn out

Doordat de hersenen opnieuw signalen moeten leren verwerken duurt het herstel van een burn out lang. Het herstellen van een burn out is te vergelijken met het herstellen van een zware hersenschudding. En bij een zware burn out zelfs met het mentale herstelproces dat mensen met hersenletsel doormaken. Alleen bij hersenletsel is het in veel gevallen niet meer mogelijk om volledig te herstellen. Voor dit herstelproces hebben je hersenen veel rust nodig. Daarna zullen ze opnieuw getraind moeten worden op het verwerken van prikkels en de signalen van het lichaam. Het begrijpen van het ontstaan van jouw burn out en het veranderen van denkpatronen kosten doorgaans de meeste tijd.
Deze inzichten zijn essentieel om vergaande klachten zoals depressie,  angststoornissen, chronische klachten en zelfs letsel te kunnen voorkomen. Ook verkleint het de kans aanzienlijk op een tweede vaak zwaardere burn out. Wat ook veel tijd kost is het herstel van het lichaam; een verstoorde hormoonhuishouding en energiebalans komt bij vrijwel iedereen met een burn out voor.

Een burn out duurt doorgaans maandenlang en in zwaardere gevallen gemiddeld 1-3 jaar voordat gesproken wordt van volledig herstel. De beginfase bij burn out speelt een belangrijke rol in de duur van de burn out.

De bepalende fase bij burn out: de crisisfase 

De beginfase (de crisisfase) bij burn out is sterk bepalend voor de duur van het burn out proces en het voorkomen van blijvende gevolgen. Ondanks dat burn out  tot de meest voorkomende ‘beroepsziekte’ van onze maatschappij wordt bestempeld, is de noodzakelijke eerste hulp bij burn out vrij onbekend in onze maatschappij. Velen starten met het volgen van algemene psychologische therapie of een (groeps)cursus mindfulness, welke zeer geschikt zijn als aanvullende zorg verderop in het burn out proces. Maar doelgerichte begeleiding die specifiek gericht is op burn out ontbreekt vaak in de crisisfase. De eerste weken worden door velen in grote onrust doorgemaakt, wanneer deskundige uitleg van het burn out proces ontbreekt. Onrust die voor verergering van de klachten zorgt, waardoor angst/paniekaanvallen en depressie al vroeg kunnen ontstaan. Daarnaast zorgt de onwetendheid ook voor onzekerheid bij de directe omgeving, die daardoor niet weten welke (noodzakelijke) hulp ze kunnen bieden. Onbegrip en spanningen ontstaan, welke juist in deze fase geen goede invloed hebben op het verloop van het herstelproces. Dit is de crisisfase, een fase waarin iemands hele leven en bestaan op losse schroeven komt te staan.

Wanneer de crisisfase van het burn out herstelproces (10 fasen) niet goed ondersteund wordt, kan het zijn sporen nalaten. De bijkomende mentale en fysieke klachten die in deze periode verergeren, hebben meer impact dan doorgaans wordt aangenomen. Lichamelijk en geestelijk verandert dit mensen, vaak blijvend voor de rest van hun leven. En dat raakt niet alleen henzelf persoonlijk, ook hun omgeving zal daar mee moeten leren omgaan. De eerste hulp bij burn out is dus bepalend voor het gehele burn out proces en de gevolgen daarvan. Lees hier meer over de eerste hulp bij burn out (EHBBO®).

Leer over balans in jouw leven   >